Bardzo często reprezentujemy podmioty zagraniczne przed polskimi sądami. Pojawia się wówczas problem – prawo którego z kontrahentów należy stosować. Nierzadko prawem właściwym w tych postępowaniach nie jest prawo polskie, a prawo zagraniczne. Jak ustalić jakie prawo jest właściwe w konkretnym przypadku? Co w sytuacji, gdy strony zawierające umowę nie dokonały wyboru prawa, które będzie „rządzić” zawieraną umową?

Kwestię wyboru prawa reguluje m.in. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). Najczęściej występują umowy sprzedaży towarów. Gdy strony umowy nie dokonały wyboru prawa, które będzie stosowane w razie sprzedaży towarów,umowa sprzedaży podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu / siedziby (por. art. 4 ust. 1 pkt a) Rozporządzenia).

Przepis ten przesądza o tym, że w większości prowadzonych przez nas spraw, prawem właściwym – stosowanym przezpolskie sądy – jest prawo obce, w szczególności prawo niemieckie, ale także prawo austriackie, czeskie czy węgierskie.

Od wyboru prawa właściwego zależą m.in. takie kwestie jak długość terminu przedawnienia roszczeń. Warto tu porównać prawo polskie i niemieckie.

W prawie polskim, roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy (art. 554 kodeksu cywilnego) przedawniają się z upływem lat dwóch. Jednak w niektórych przypadkach, okres przedawnienia może wynosić nawet (prawie) trzy lata, z uwagi na nowelizację Kodeksu cywilnego z 2018 roku, w ramach której dodano w art. 118 następujące zdanie: „Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (…)”. Właśnie wskutek tej zmiany, niemal w każdym przypadku, okres przedawnienia roszczeń z umowy sprzedaży zawartej w ramach działalności przedsiębiorstwa wynosi ponad 2 – lata, rzadko dokładnie dwa lata, a w skrajnym przypadku może to być nawet i (prawie) trzy lata. Zdarza się tak, jeżeli okres przedawnienia rozpoczął bieg na początku roku kalendarzowego, na przykład 1-go stycznia. W ten sposób 2-letni termin przedawnienia w umowach sprzedaży dokonanej w ramach przedsiębiorstwa sprzedawcy może ulec przedłużeniu de facto nawet o (prawie) 1 rok.

W prawie niemieckim 3-letni podstawowy okres przedawnienia roszczeń  (§ 195 niemieckiego kodeksu cywilnego) znajduje zastosowanie także  do roszczeń z umowy sprzedaży. Kluczowe w tym wypadku jest ustalenie, kiedy termin przedawnienia rozpoczyna bieg.  Co do zasady, jeżeli strony nie ustaliły innego początku biegu terminu,  przedawnienie rozpoczyna się z końcem roku, w którym roszczenie powstało lub  wierzyciel dowiedział się o okolicznościach uzasadniających roszczenie. W rezultacie, zwykle koniec roku kalendarzowego decyduje o początku i końcu biegu przedawnienia.

Oznacza to na przykład, że roszczenie z umowy sprzedaży powstałe np. w maju 2019 roku uległo przedawnieniu według prawa polskiego z końcem 2021 roku, podczas gdy termin przedawnienia w prawie niemieckim jeszcze nie upłynął i sprzedający ma jeszcze kilka miesięcy by wystąpić na drogę sądową. Ma czas do końca 2022 roku

Przykład ten dowodzi, jak ważny jest właściwy wybór prawa, które będzie „rządzić” umową, z perspektywy kupującego, lub sprzedającego.

W następnym artykule poruszę m.in. kwestię różnic dotyczących roszczenia odsetkowego i kosztów inkasa, w zależności od wyboru prawa właściwego „rządzącego” umową.