Wierzytelności podlegające zaspokojeniu z masy upadłości, także wierzytelności pracownicze, nie mogą być dochodzone w procesie cywilnym. Ta podstawowa zasada postępowania upadłościowego prowadzi do umorzenia przez sąd postępowania dotyczącego masy upadłości, gdy ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego.

Możliwe jest jednak prowadzenie sporu po ukończeniu postępowania upadłościowego albo po prawomocnej odmowie uznania wierzytelności. Wierzyciel ma prawo do ponownego wniesienia powództwa w terminie 3 miesięcy (art. 182 [1] § 2 k.p.c.), poniesie jednak skutki finansowe wniesienia pozwu oraz natrafi na trudności w zaspokojeniu wierzytelności z majątku upadłego pracodawcy.

Skutki dotyczące ponoszenia kosztów sądowych dla pracownika 

Konsekwencje finansowe ponownego wniesienia pozwu związane są z wejściem w życie dnia 2 marca 2006 roku nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która zmienia wysokość opłat sądowych m.in. w sprawach z zakresu prawa pracy. Pracownik, dotychczas zwolniony z mocy ustawy z obowiązku uiszczania kosztów sądowych, obecnie płaci 30 zł opłaty podstawowej od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jeżeli jednak wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, pracownik powinien uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych.

Zatem, pracownik, który wniósł pozew przed dniem 2 marca 2006 roku, postępowanie w jego sprawie zostało umorzone na skutek ogłoszenia upadłości pracodawcy, a roszczenia pracownika nie zostały zaspokojone w toku postępowania upadłościowego, gdyż uznane zostały za sporne – będzie zmuszony ponownie wszczynać postępowanie sądowe o zapłatę, tym razem uiszczając dodatkowo opłatę sądową, która przy znacznej wartości przedmiotu sporu, może stanowić poważne obciążenie finansowe.

Istotnym mankamentem art. 182[1] kodeksu postępowania cywilnego oraz wprowadzającej go ustawy z dnia 16 listopada 2006 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235 poz. 1699), jest brak przepisów przejściowych dotyczących wyżej opisanych skutków. Wątpliwości budzi, czy w sytuacji gdy pracownik ponownie domaga się zapłaty kwoty przekraczającej 50.000 zł, powinien wnieść opłatę stanowiącą 5% wartości przedmiotu sporu, czy też powinien być od tej opłaty zwolniony. Pierwotnie wniesione przez pracownika powództwo nie zostało rozpoznane przed ogłoszeniem upadłości obejmującej majątek pozwanego z przyczyn od niego niezależnych, a postępowanie zostało umorzone, gdyż dłużnik skorzystał z prawa do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dlaczego jednak pracownik lub każdy inny niezaspokojony wierzyciel ma wnosić ponownie opłatę sadową od „kontynuowanego” sporu, nie jest w pełni zrozumiałe.

Skutki w zakresie faktycznych możliwości zaspokojenia roszczeń

Z przepisów art. 35 i 229 prawa upadłościowego i naprawczego wynika, iż zarówno w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości jak i w postępowaniu prowadzonym po ogłoszeniu upadłości nie mają zastosowania przepisy kodeksu postępowania cywilnego o wznowieniu postępowania, co stawia pod znakiem zapytania zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Nawet bowiem po korzystnym dla wierzyciela orzeczeniu sądu i zmianie sumy długów po stronie upadłego, postępowanie upadłościowe nie zostanie powtórzone.

Ponadto, w chwili gdy uprawomocni się wyrok zasądzający roszczenie na rzecz wierzyciela, majątek upadłego po przeprowadzonej likwidacji masy upadłości i dokonaniu ostatecznego podziału funduszów masy może już nie istnieć. Realne jest również, iż upadły dłużnik utraci byt prawny. W takiej sytuacji sąd umorzy postępowanie wytoczone przeciwko upadłemu pracodawcy z powództwa pracownika.
Niemożliwe będzie również dochodzenie roszczeń spornych od członków zarządu spółki z o.o., gdyż brak jest tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.

Wreszcie, pracownik którego należności ze stosunku pracy podlegają zaspokojeniu w kategorii pierwszej, poniesie negatywne skutki, niezależnie od dołożonej staranności i dbałości o swoje sprawy, skoro jego roszczenie może nie zostać rozpoznane.
Wobec powyższych okoliczności powrót do procesu może być nie tylko rzeczą kosztowną, ale i ryzykowną.

Uwagi powyższe dają również powód do kwestionowania wskazanej regulacji ze względu na konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) i zasadę przyzwoitej legislacji, a w konsekwencji możliwe dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją.