a wyniki
Przedsiębiorca nie musi kończyć umowy zawartej z kontrahentem poprzez jej wypowiedzenie lub odstąpienie od niej. Brak zapisów w umowie nie pozbawia przedsiębiorcy możliwości skutecznego zabezpieczenia należnego mu świadczenia wzajemnego.
Może się on wstrzymać ze świadczeniem, na przykład przy umowie dostawy może wstrzymać dostawę urządzenia do czasu, aż kontrahent ureguluje całą cenę lub w inny sposób zabezpieczy roszczenie wobec kontrahenta.
Przedsiębiorca powinien wezwać kontrahenta do zapłaty z góry lub przedstawienia stosownego zabezpieczenia (np. gwarancji bankowej czy ubezpieczeniowej), pod rygorem wstrzymania danego świadczenia. Świadczenia nie można wstrzymywać bez końca. Gdy druga strona zaproponuje odpowiednie zabezpieczenie lub świadczenie, wówczas uprawnienie przedsiębiorcy do powstrzymania się od spełnienia jego świadczenia automatycznie wygasa.
Strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z jego spełnieniem, jeżeli:
Uprawnienia powyższe nie przysługują stronie, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej strony.
Art. 490 § 1, § 2 Kodeksu Cywilnego
Jeżeli strona dopuszcza się zwłoki[3] w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, to druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.
Strona może również bez wyznaczenia terminu dodatkowego bądź po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
Art. 491 § 1 Kodeksu Cywilnego
Gdy strony w umowie zastrzegły uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, to strona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego.
Gdy strony w umowie zastrzegły uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej i wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na:
to strona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego.
Art. 492 Kodeksu Cywilnego
Strona może odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego, także przed nadejściem oznaczonego terminu spełnienia świadczenia, jeżeli druga strona obowiązana do spełnienia świadczenia oświadczy, że świadczenia tego nie spełni.
Art. 492 (1) Kodeksu Cywilnego
Strona może, według swego wyboru:
jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana.
Art. 493 § 1 Kodeksu Cywilnego
Jeżeli niemożliwym jest spełnienie jednego z świadczeń wzajemnych wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności np. zagrożenia epidemiologicznego, to strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać spełnienia świadczenia wzajemnego.
W przypadku, gdy strona otrzymała świadczenie od drugiej strony, jest obowiązana do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości[4].
Art. 495 § 1 Kodeksu Cywilnego
Każdej stronie przysługuje prawo zatrzymania (wstrzymania się ze zwrotem uzyskanego świadczenia) dopóki druga strona:
jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych.
Strona nie może zaspokoić swoich roszczeń z zatrzymanej rzeczy, chyba że rzecz ta przynosi pożytki. Stronie zatrzymującej rzecz nie wolno używać jej w żadnym innym celu niż zabezpieczenie swoich roszczeń.
Art. 496 Kodeksu Cywilnego
Natalia Rosa
Tomasz Kucharczyk
Dalsze zagadnienia w kolejnych wydaniach Newslettera.
[1] Przez umowę dostawy, dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.
[2] Np. gdy strona jest niewypłacalna lub gdy nie ma majątku, który pozwala na zapłatę sumy pieniężnej drugiej stronie.
[3] Zwłoka dłużnika następuje, gdy:
[4] Stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405-414 K.c.).