Aktualności
20.10.2022
AKTUALNOŚCIBieżące informacje prawne
Zmiany dotyczące przepisów o wyzysku korzystne dla konsumentów
Przepisy kodeksu cywilnego dotyczące wyzysku stanowią istotne narzędzie służące do ochrony interesu słabszej strony umowy. Korzystają z niej osoby wyzyskiwane przez kontrahenta ze względu na ich przymusowe położenie (np. pilną konieczność spłaty zadłużenia), niedołęstwo (np. spowodowane ciężką chorobą) lub niedoświadczenie (mogące wynikać z młodego wieku). Ustawodawca ma na celu ułatwienie tym osobom uniknięcia negatywnych konsekwencji zawartej umowy. Nowelizacja kodeksu cywilnego z 30 czerwca 2022 rozszerzyła tę ochronę w istotny sposób.
Pierwszą zmianą w zakresie omawianej regulacji jest objęcie ochroną prawną również osób cechujących się brakiem dostatecznego rozeznania co do przedmiotu umowy. Zmiana ta będzie dotyczyć sytuacji, w których strona, wykorzystując brak wiedzy kontrahenta w zakresie przedmiotu zawieranej umowy, będzie zmierzać do zawarcia umowy na warunkach rażąco dla niego niekorzystnych, co będzie wiązać się z nieadekwatnością świadczeń (na przykład rażącym zawyżeniem ceny).
Ponadto, do niedawna osoba powołująca się na wyzysk mogła jedynie żądać zmniejszenia swojego świadczenia lub zwiększenia świadczenia należnego jej od kontrahenta, a dopiero w sytuacji, w której jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, mogła żądać unieważnienia umowy. Nowelizacja artykułu 388 kodeksu cywilnego umożliwia natomiast osobom poszkodowanym domagać się unieważnienia umowy, niezależnie od tego czy modyfikacja zakresu zobowiązania stron byłaby nadmiernie utrudniona.
Ustawodawca wprowadził również domniemanie, z którego wynika, że jeżeli wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia strony drugiej, to przewyższa je w stopniu rażącym. Oznacza to, że jeżeli powyższa okoliczność zostanie udowodniona w toku postępowania, ciężar dowodu wykazania, że dysproporcja nie jest rażąca, spoczywać będzie na stronie, której zarzuca się wyzysk. Wprowadzenie powyższego domniemania ułatwia słabszej stronie umowy obronę swoich praw przed sądem, ponieważ będzie na niej spoczywać jedynie ciężar udowodnienia określonej różnicy w wysokości świadczeń stron.
Ostatnią zmianą wprowadzoną w omawianej regulacji jest wydłużenie terminu, w którym wyzyskana strona będzie mogła skorzystać z uprawnienia do żądania modyfikacji lub unieważnienia umowy. W poprzednim stanie prawnym termin ten niezależnie od charakteru umowy wynosił dwa lata od dnia jej zawarcia. Został on wydłużony do trzech lat, w przypadku zawarcia umowy pomiędzy przedsiębiorcami, natomiast w przypadku umowy zawartej przez konsumenta, do lat sześciu.
Podsumowując, zmiany dokonane w zakresie omawianego przepisu stanowią rozszerzenie uprawnień słabszej strony umowy poprzez umożliwienie jej wyboru dogodniejszej formy obrony swoich praw w dłuższym czasie od dnia zawarcia umowy, a także poprzez ułatwienie w zakresie dowodzenia rażącej niewspółmierności świadczeń. Ochrona gwarantowana przez przepisy dotyczące wyzysku jest przy tym o tyle ważna, że w przeciwieństwie do przepisów o klauzulach abuzywnych, może prowadzić do sądowej kontroli ceny lub wynagrodzenia, które przedsiębiorca zastrzega w zamian za sprzedawane towary lub świadczone usługi.
Marcin Chmiel
Aplikant radcowski