Poniższy artykuł jest kontynuacją pierwszej części. Kliknij, aby się do niej przenieść „Zabezpieczenie spadku w Polsce – kuratela spadku – część I”

Zadania kurateli i kuratora

W kurateli spadku chodzi głównie o zabezpieczenie majątku pozostawionego w spadku przed utratą jego wartości oraz o uzyskanie możliwych korzyści dla spadkobierców.

Innymi słowy, chodzi o  utrzymanie całego majątku spadkowego przez osobiste i majątkowe starania kuratora oraz pozyskanie funduszy, które podwyższą wartość spadku poprzez np. dochodzenie roszczeń, w tym przed sądami.

Minimum obowiązków kuratora spadku określa kodeks postępowania cywilnego (art. 667 § 1 k.p.c.): kurator spadku powinien starać się o wyjaśnienie, kto jest spadkobiercą, zawiadomić spadkobierców o otwarciu spadku a o wyniku starań i o zawiadomieniu spadkobierców powinien poinformować sąd spadku.

Sfinansowanie ochrony spadku zasadniczo powinno nastąpić z majątku spadkowego. Sposób finansowania ochrony spadku z dochodów masy spadkowej także określa kodeks postępowania cywilnego (art. 940 i 941 k.p.c.).

Gdy jest łatwy dostęp do środków finansowych – konta bankowego, karty płatniczej, są znane kody dostępu do środków pieniężnych, albo spadek przynosi dochód, sąd spadku może wręcz nakazać skorzystanie z dochodu. Jeśli dostęp do majątku spadkowego jest utrudniony, kurator może sprzedawać przedmioty spadku (rzeczy ruchome), ale tylko w zakresie tzw. zwykłego zarządu, a więc tak, aby imitować codzienne starania  o zachowanie całości majątku, bez większych przesunięć majątkowych.

Jeśli zajdzie potrzeba zbycia większej części przedmiotów należących do spadku (ruchomości), lub zbycia nieruchomości, kurator będzie potrzebował zgody sądu spadku, który go ustanowił – w każdej sprawie przekraczającej zwykły zarząd spadkiem.

W okresach półrocznych kurator powinien składać sprawozdania z zarządu spadkiem, w których przedstawi swoje działania i udowodni je załączonymi dokumentami. Z ostatniego sprawozdania sąd może zwolnić kuratora, ale zależy to od stanu zarządu spadkiem.

Rozliczenia

Sprawowanie kurateli spadku wiąże się z wydatkami. Kurator je pokrywa z majątku spadkowego lub z własnego majątku, jeśli wydatki te stają się konieczne.

Pamiętać należy, że z majątku spadkowego kurator nie może pobierać wynagrodzenia, póki nie zostanie ono określone w postanowieniu sądu o kosztach zarządu.

Należy w tej sprawie wnioskować do sądu spadku, chyba że wysiłki kuratora –  finansowe i osobiste – nie są wielkie, a kuratela realizuje zasady współżycia społecznego – słowem, kiedy z powodu społecznego poczucia sprawiedliwości (nie z przyczyny niedostatków finansowych spadkobierców)  przyznanie wynagrodzenia przez sąd byłoby nieuczciwe (np. gdy kurator jest osobą bliską dla spadkobierców, jest uprawniony lub zobowiązany do alimentów względem spadkobierców, między spadkobiercą a spadkodawcą stosunki są złe)   (art. 179 k.r.o.).

Natomiast poniesione przez kuratora nakłady i wydatki związane z zarządem masą spadkową (art. 163 § 1-3, art. 162 § 3 k.r.o., art. 939 § 1 k.p.c.) powinny zostać  mu zwrócone przez spadkobierców w oparciu o wniosek, poparty spisem rozrachunków i dokumentacją (np. rachunkami). Jeżeli spadkobiercy nie są zdolni do zwrotu wydatków, inakładów lub do zapłaty wynagrodzenia kuratora, sąd zasądza zwrot wydatków lub nakładów albo wynagrodzenie z środków Skarbu Państwa (art. 179 § 1, art. 163 § 1 w zw. z § 3 w zw. z art. 162 § 3 k.r.o.).

W konkretnych sprawach cywilnych, ze względu na ustawową reprezentację spadkobierców przez kuratora spadku, sąd zasądza wynagrodzenie kuratorowi kierując się taryfą adwokacką.

Koniec kurateli

Kuratela spadku ma charakter trwały – dopóki nie zostanie uchylona przez sąd, trwa (art. 180 § 1 k.r.o.). Uczestnik postępowania spadkowego może w każdym czasie wnieść o jej uchylenie lub sąd może uchylić kuratelę samodzielnie, z urzędu.

Uzasadniony wniosek uczestnika postępowania spadkowego lub samego kuratora może doprowadzić do jej zakończenia, na przykład gdy dojdzie do:

• odpadnięcia celu zabezpieczenia (np. okaże się, że majątek jest na tyle trwały i zabezpieczony, lub o tak małej wartości, że nie trzeba go chronić),
• objęcie spadku przez spadkobierców (co powinno być poświadczone protokołem objęcia, podpisanym przez kuratora i spadkobierców ustalonych przez notariusza w akcie poświadczenia dziedziczenia lub europejskiego poświadczenia spadkowego albo przez sąd w postanowieniu o lub stwierdzeniu nabycia spadku),
• ustanowienia depozytu sądowego (gdy nie wiadomo, kto jest spadkobiercą mimo przeprowadzonego postępowania spadkowego, lub gdy spadkobiercy odmawiają objęcia spadku – do tego należałoby go spieniężyć, za zgodą sądu oczywiście; inaczej kurator będzie musiał opłacić zaliczkę na wynagrodzenie dozorcy nieruchomości, możliwe, że w wysokości paru tysięcy złotych), albo
• rezygnacji kuratora z kurateli spadkowej (na co oczywiście sąd musi wyrazić zgodę, choć zazwyczaj jest to rutynowe).

Wraz z ustaniem kurateli kurator otrzyma – od spadkobierców lub od sądu wynagrodzenie, zwrot poniesionych nakładów i wydatków.