Blog

Śmierć bliskiej osoby wiąże się nie tylko z żałobą, ale też z koniecznością uporządkowania spraw majątkowych. Szczególnie skomplikowana staje się sytuacja, gdy zmarły był obywatelem Niemiec lub posiadał tam miejsce ostatniego pobytu. W takim przypadku zastosowanie mają przepisy niemieckiego prawa spadkowego. Poniżej przedstawiamy dostępne warianty ochrony
spadkobiercy przed odpowiedzialnością za długi spadkowe.

1. Odrzucenie spadku (Ausschlagung der Erbschaft)

Przesłanka zastosowania: Spadkobierca może odrzucić spadek w terminie 6 miesięcy od uzyskania informacji o powołaniu do dziedziczenia, jeżeli zmarły miał ostatnie miejsce zamieszkania za granicą lub spadkobierca przebywa za granicą (np. w Polsce). Jeśli mieszkasz w Niemczech, termin ten skraca się do 6 tygodni!

Cechą charakterystyczną tej instytucji jest całkowite wyłączenie spadkobiercy z dziedziczenia– jest traktowany tak, jakby nie był spokrewniony ze zmarłą osobą. Dzięki temu nie odpowiada za długi spadkowe.

Uwaga! Spadek można odrzucić w Niemczech przed notariuszem lub sądem, ale gdy mieszkasz w Polsce lub w innym kraju, można odrzucić spadek zgodnie z prawem tego kraju (np. w Polsce przed notariuszem lub sądem).

2. Postępowanie upadłościowe spadku (Nachlassinsolvenz)

Przesłanka zastosowania: Spadkobierca może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, jeżeli majątek spadkowy nie wystarcza na pokrycie zobowiązań. Wniosek ten można złożyć do sądu zamiast wniosku o ustanowienie kuratora spadku lub po bezskutecznej kurateli (§§ 1975, 1980 BGB; §§ 315–331 InsO). Jest to podtyp postępowania upadłościowego, więc wymaga podania pełnych danych o majątku spadkowym i długach.

Cechą charakterystyczną jest ochrona majątku osobistego spadkobiercy – po otwarciu postępowania wierzyciele zaspokajani są wyłącznie z masy spadkowej.

3. Kuratela spadku (Nachlassverwaltung)

Przesłanka zastosowania: Wniosek o ustanowienie kuratora spadku może złożyć spadkobierca, jeżeli istnieje zagrożenie dla majątku spadkowego. W szczególności w sytuacji, że majątek spadkowy nie wystarczy na pokrycie długów. Kurator sprawuje zarząd nad spadkiem w interesie zarówno wierzycieli, jak i samego spadkobiercy.

Cechą charakterystyczną tej instytucji jest wyłączenie odpowiedzialności spadkobiercy – długi mogą być zaspokajane tylko z majątku zarządzanego przez kuratora, nie z osobistego majątku spadkobiercy (§ 1975 BGB).

4. Zarzut ubóstwa spadku (Dürftigkeitseinrede)

Przesłanka zastosowania: Jeżeli ustanowienie kurateli spadku lub wszczęcie postępowania upadłościowego jest niewykonalne z powodu braku środków (tzw. ubóstwo masy spadkowej), albo jeżeli kuratela została zakończona lub postępowanie upadłościowe umorzone z tego powodu, spadkobierca może podnieść zarzut ubóstwa spadku (§ 1990 Abs.  BGB, § 780 ZPO).

Cechą charakterystyczną tej instytucji jest umożliwienie uwolnienia się od odpowiedzialności osobistej za długi spadkowe po wyczerpaniu formalnych procedur.

5. Zarzut wyczerpania masy spadkowej (Erschöpfungseinrede)

Przesłanka zastosowania: Zarzut ten przysługuje spadkobiercy po zakończeniu postępowania upadłościowego spadku, jeżeli postępowanie to zakończyło się spieniężeniem całego majątku spadkowego i jego podziałem w drodze planu podziału. W takim przypadku, zgodnie z odpowiednim zastosowaniem § 1973 BGB, dalsza odpowiedzialność spadkobiercy jest wyłączona (§ 1989 BGB).

Cechą charakterystyczną jest związanie wyłączenia odpowiedzialności z formalnym i pełnym zakończeniem postępowania upadłościowego – dopiero po spieniężeniu i rozdysponowaniu majątku spadkowego zgodnie z przepisami, spadkobierca nie odpowiada za dalsze roszczenia.

Podsumowanie

Niemieckie prawo spadkowe zapewnia spadkobiercom wiele instrumentów chroniących ich przed odpowiedzialnością za długi spadkowe – od prostego odrzucenia spadku, po bardziej złożone procedury takie jak kuratela spadku czy postępowanie upadłościowe. Kluczowe jest szybkie i świadome działanie – brak inicjatywy może prowadzić do osobistej odpowiedzialności
za cudze długi – w Niemczech automatycznie, tj. przez milczenie, przyjmuje się spadek wyłącznie wprost. Aby do tego nie doprowadzić, należy podjąć formalne kroki, ale przede wszystkim rozważyć jeden z powyższych. Dlatego warto skonsultować się z prawnikiem znającym zarówno niemieckie, jak i polskie prawo spadkowe.