Blog
30.07.2025
AktualnościBieżące informacje prawne
Umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło – jaka różnica?
Wielu cudzoziemców pracujących w Polsce nie do końca rozumie różnicę pomiędzy umową o pracę, umową zlecenie lub o świadczenie usług a umową o dzieło. To całkowicie naturalne, gdyż umowy te wynikają z różnych przepisów prawa – przede wszystkim Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego.
Brak wiedzy w tym zakresie może prowadzić do poważnych konsekwencji:
- pracownik może nieświadomie zrezygnować z praw, które przysługują mu w ramach umowy o pracę (jak płatny urlop, czy prawo do wynagrodzenia chorobowego),
- może być pozbawiony zabezpieczenia społecznego, jeśli wybierze umowę cywilnoprawną bez pełnych składek na ZUS,
- a także może nie rozumieć swojej odpowiedzialności – np. przy umowie o dzieło odpowiada się za końcowy rezultat, a nie tylko za staranność wykonania.
Z perspektywy obcokrajowca z Ukrainy czy innych krajów wschodnich, gdzie system prawny oparty jest na innych zasadach, te różnice mogą być jeszcze mniej intuicyjne. Na pierwszy rzut oka prawo pracy w Polsce może wydawać się podobne do ukraińskiego – oba systemy uznają zarówno klasyczne umowy o pracę, jak i cywilnoprawne formy współpracy. Jednak przy bliższym spojrzeniu okazuje się, że różnice tkwią w szczegółach – i są istotne.
W Ukrainie, mimo istnienia podobnych form współpracy, nacisk nadal kładziony jest na klasyczną umowę o pracę. Alternatywne formy – jak umowy cywilnoprawne – często funkcjonują w „szarej strefie” prawa, a brak automatycznego odprowadzania składek do funduszu emerytalnego oznacza, że pracownik sam musi zadbać o swoją przyszłość. Zatem mimo powierzchownego podobieństwa, polski system oferuje większą przejrzystość, elastyczność i bezpieczeństwo, podczas gdy ukraiński wciąż opiera się na tradycyjnym modelu, pozostawiając nowoczesne formy zatrudnienia w niepewności.
Pracodawcy czasami nie wyjaśniają szczegółowo, jakie konsekwencje niesie dana umowa – co może powodować późniejsze nieporozumienia, spory lub brak świadomości o przysługujących prawach, ze względu, że dla polskich pracodawców jest to oczywiste.
Tymczasem warto znać kluczowe cechy każdej z tych form zatrudnienia. Świadomość, jaki rodzaj umowy podpisujemy, pozwala lepiej zaplanować stabilność finansową i wiedzę, czego można oczekiwać od zleceniodawcy czy pracodawcy.
Dlatego wyjaśniamy w promożliwie prosty sposób, czym różnią się: umowa o pracę, umowa zlecenie lub o świadczeniu usług oraz umowa o dzieło — zarówno pod kątem praw, obowiązków, jak i konsekwencji podatkowych oraz ubezpieczeniowych.
W polskim prawie istnieją trzy podstawowe formy współpracy między pracownikiem a pracodawcą lub zleceniodawcą. Każda z nich ma swoje zasady, regulacje i konsekwencje podatkowo-ubezpieczeniowe. Oto kluczowe różnice:
1.Umowa o pracę
- Regulowana przez: Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.),
- Charakterystyka: Zatrudniony wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, w określonym czasie i miejscu, zgodnie z ustalonym grafikiem lub ustalonymi zadaniami,
- Świadczenia: Pracownik ma prawo do urlopu, wynagrodzenia za czas choroby, urlopu macierzyńskiego/ojcowskiego, odprawy, ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem oraz pełnych składek ZUS,
- Wady: Mniejsza elastyczność czasowa, wyższy koszt zatrudnienia dla pracodawcy.
2. Umowa zlecenie lub o świadczenie usług
- Regulowana przez: Kodeks cywilny, art. 734–751,
- Charakterystyka: Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności z należytą starannością, ale bez gwarancji efektu końcowego,
- Elastyczność: Swoboda w ustalaniu czasu i miejsca wykonywania pracy,
- Składki: Odprowadzane są składki na ZUS oraz zdrowotne (z pewnymi wyjątkami, np. dla studentów),
- Wynagrodzenie: Wynagrodzenie za czas pracy (stawka godzinowa lub ryczałt),
- Kontrola: Obowiązek należytej staranności, nie efektu.
3. Umowa o dzieło
- Regulowana przez: Kodeks cywilny, art. 627–646,
- Charakterystyka: Przyjmujący zamówienie (wykonawca dzieła) zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła – konkretnego efektu materialnego lub niematerialnego,
- Swoboda: Brak narzuconego czasu i miejsca pracy – ważny jest efekt końcowy,
- Składki: Zasadniczo nie odprowadza się składek ZUS (z wyjątkiem wykonywania dzieła przez osobę, która jest jednocześnie pracownikiem lub zleceniobiorcą zamawiającego; niezależnie od tego w każdym przypadku – obowiązek zgłoszenia do ZUS od 2021 r. – tzw. formularz RUD),
- Wynagrodzenie: Za wykonane dzieło, zwykle ryczałtowo,
Odpowiedzialność: Wykonawca odpowiada za wady i brak należytej jakości,
Tabela porównawcza
| Kryterium | Umowa o pracę | Umowa zlecenie | Umowa o dzieło |
|---|---|---|---|
| Cel | Wykonywanie pracy pod nadzorem | Wykonanie czynności z należytą starannością | Wykonanie konkretnego dzieła |
| Tryb pracy | Ustalony czas, miejsce, nadzór | Elastyczny czas i miejsce | Dowolność organizacji pracy |
| Składki ZUS | Pełne składki | Częściowe składki | Zwykle brak składek |
| Urlopy, chorobowe | Tak | Nie | Nie |
| Odpowiedzialność | Dyscyplinarna i za niestaranność | Za niestaranność | Za rezultat |
| Wynagrodzenie | Miesięczne/stałe – przewidziano ustawą wynagrodzenie minimalne | Za czas pracy – przewidziano ustawą wynagrodzenie minimalne | Za wykonanie dzieła – brak wynagrodzenia minimalnego |
| Rozwiązanie umowy | Wypowiedzenie wg Kodeksu pracy z okresem lub bez okresu wypowiedzenia, rozwiązanie za porozumieniem stron | Możliwe w każdej chwili, chyba, że umowa przewiduje inaczej | Po wykonaniu dzieła |
Kiedy i którą umowę wybrać?
- Umowa o pracę: dla osób chcących stabilności, pełnych praw pracowniczych i zabezpieczenia społecznego.
- Umowa zlecenie: przy współpracy czasowej, zadaniowej, gdy liczy się swoboda działania zleceniobiorcy, elastyczność i liczba przepracowanych godzin.
- Umowa o dzieło: dla projektów z jasno określonym celem i rezultatem – np. stworzenie projektu graficznego, programu, tekstu.
Podsumowanie
Wybór rodzaju umowy powinien zależeć od:
- charakteru pracy,
- oczekiwanej elastyczności,
- potrzeby zabezpieczenia socjalnego,
- zakresu odpowiedzialności za efekt końcowy.
Zapraszamy do kontaktu w razie potrzeby przygotowania, analizy lub dostosowania umowy. Oferujemy profesjonalną pomoc prawną zarówno w prawie pracy, jak i cywilnym.
Swietłana Gliwińska / Глівінській С.Й.
ADWOKAT / АДВОКАТ
Трудовой договор, договор оказания услуг (umowa zlecenie / o świadczenie usług) и договор подряда (umowa o dzieło): в чём юридические различия
Многие иностранцы, работающие в Польше, не всегда осознают юридические последствия выбора той или иной формы оформления отношений: трудовой договор, гражданско-правовой договор возмездного оказания услуг (umowa zlecenie / o świadczenie usług) или договор подряда (umowa o dzieło). Это объяснимо: указанные отношения регулируются разными источниками права — прежде всего Кодексом труда и Гражданским кодексом, и по своей юридической сути существенно отличаются.
Незнание различий может повлечь серьёзные правовые и фактические последствия:
- Работник может добровольно отказаться от прав, гарантированных трудовым договором (например, оплачиваемого отпуска, пособия по болезни, охраны от необоснованного увольнения).
- При выборе гражданско-правовой формы без должного оформления и уплаты взносов возможна утрата социального обеспечения (в том числе пенсионного, медицинского).
- Непонимание характера ответственности: по договору подряда/о dzieło ответственность наступает за конечный результат, тогда как по договору возмездного оказания услуг — за надлежащее выполнение действий.
С точки зрения граждан из Украины и других стран с иным правовым наследием внешнее сходство форм сотрудничества может вводить в заблуждение. В украинской практике, несмотря на наличие аналогичных конструкций, акцент часто остаётся на традиционном трудовом договоре, тогда как гражданско-правовые отношения (особенно «внеформальные») нередко существуют в серой зоне, и социальные гарантии требуют самостоятельного обеспечения. Польская система, при всей своей специфике, в целом предлагает более прозрачное разграничение прав и обязанностей, возможность гибкого оформления и более очевидные механизмы защиты, если стороны корректно выбирают форму и оформляют отношения.
Работодатели иногда не объясняют в полном объёме правовые последствия выбранного типа договора, что приводит к спорам, недоразумениям и отсутствию осознанности стороны, менее подкованной в польском праве.
Осознание, какую именно форму отношений стороны заключают, позволяет правильно выстроить ожидания, планировать финансовую стабильность и распределять риски.
Ниже — систематическое разъяснение ключевых юридических характеристик каждой формы, их правовых оснований и следствий.
1.Трудовой договор (umowa o pracę)
Нормативное основание: Кодекс труда (Kodeks pracy)
Юридическая природа: трудовые правоотношения, характеризующиеся подчинённостью работника работодателю, исполнением работы в определённое время и месте, по заданной системе организации труда.
Права работника: отпуск (оплачиваемый), пособие по болезни, декретные/отцовские отпуска, защита от необоснованного увольнения, выходное пособие, обязательные полные взносы в систему социального страхования (ZUS).
Особенности: стабильность, защита трудовых прав, ограниченная гибкость в организации рабочего времени.
Недостатки для работодателя: более высокая стоимость (из-за полных отчислений), формальные процедуры.
2.Договор возмездного оказания услуг / договор поручения (umowa zlecenie / o świadczenie usług)
Нормативное основание: Гражданский кодекс (art. 734–751)
Юридическая природа: гражданско-правовые отношения, по которым исполнитель обязуется совершить определённые действия с должной заботливостью (надлежащим образом), но без гарантии конкретного результата.
Гибкость: стороны самостоятельно согласовывают время и место исполнения, отсутствует жёсткий контроль, характерный для трудового договора.
Социальные взносы: уплачиваются взносы в ZUS и медицинское страхование, за исключением оговорённых законом исключений (например, студенты при соблюдении условий).
Вознаграждение: как правило, по факту отработанного времени (почасово или фиксированно), с учётом минимальных ставок, если это предусмотрено.
Ответственность: за надлежащее выполнение возложенных действий, а не за конкретный итог.
3.Договор подряда / договор о выполнении конкретного результата (umowa o dzieło)
Нормативное основание: Гражданский кодекс (art. 627–646)
Юридическая природа: гражданско-правовой договор, по которому исполнитель обязуется создать определённое «произведение» — конкретный материальный или нематериальный результат.
Свобода исполнения: не оговаривается жёстко время и место; критичен именно итог.
Социальные взносы: как правило, взносы в ZUS не уплачиваются, но с 2021 года существует обязательство уведомления в ZUS (форма RUD) — это не означает автоматическое отчисление, но подтверждает факт исполнения; исключения касаются ситуаций, когда исполнитель одновременно связан иными договорами с заказчиком (например, является его работником).
Вознаграждение: фиксированное за результат, минимальная оплата не регулируется в той же форме, как по трудовому договору.
Ответственность: за качество результата (в том числе дефекты, несоответствие требованиям).
Сравнительная таблица
| Критерий | Трудовой договор | Договор возмездного оказания услуг | Договор подряда |
|---|---|---|---|
| Цель | Выполнение трудовой функции в рамках подчинённых отношений | Совершение конкретных действий с должной тщательностью | Создание определённого результата/произведения |
| Режим исполнения | Установленные время, место, подчинённость | Гибкий, согласованный сторонами | Свобода организации; важен результат |
| Взносы в ZUS | Полные обязательные | Частичные, по правилам | Обычно не уплачиваются, но требуется уведомление (RUD) |
| Отпуска / больничные | Да | Нет | Нет |
| Ответственность | Дисциплинарная и за ненадлежащее исполнение | За ненадлежащее выполнение действий | За результат и его качество |
| Вознаграждение | Ежемесячное / фиксированное; минимальная зарплата гарантирована | За отработанное время; минимальные основания могут применяться | За выполненное произведение; минимальные размеры не регулируются |
| Расторжение | По нормам Кодекса труда (увольнение, уведомление, соглашение сторон) | В любой момент, если иное не установлено договором | По факту окончания произведения |
Практические ориентиры: какую форму выбирать
- Трудовой договор — когда нужна трудовая защищённость, постоянный доход, социальные гарантии и чёткая регламентация отношений.
- Договор возмездного оказания услуг (zlecenie) — при проектной или временной работе, когда важна гибкость, и стороны договариваются о процессе, а не о результатe.
- Договор подряда (o dzieło) — когда объектом является конкретный результат (например, создание дизайна, написание программного модуля, подготовка текста) и важна именно конечная продукция.
Вывод
Выбор формы договора должен основываться на:
- характере выполняемой работы,
- необходимости гибкости в организации,
- потребности в социальной защите,
- распределении рисков ответственности за результат.
Обращайтесь, если нужно подготовить, проанализировать или адаптировать договор. Оказываем профессиональную юридическую помощь как в трудовом, так и в гражданском праве.