Zmiany w prawie:

Od 8 września tego roku obowiązuje w prawie cywilnym nowa forma czynności prawnych – forma elektroniczna. Od tego momentu ustawodawca zdążył jednakże zmienić jej definicję. Zmiana miała na celu dostosowanie prawa krajowego do rozporządzenia unijnego. Pierwotna definicja formy elektronicznej obowiązywała przez niecały miesiąc.

Ustawa z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (dalej: ustawa) dostosowuje prawo krajowe do „Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE” (dalej: Rozporządzenie UE). Rozporządzenie UE wprowadza rozróżnienie trzech pojęć – „podpisu elektronicznego”, „zaawansowanego podpisu elektronicznego” oraz „kwalifikowanego podpisu elektronicznego”. Zgodnie z definicją, obowiązującą od dnia 7 października 2016 roku, formę elektroniczną stanowi w polskim porządku prawnym jedynie oświadczenie, opatrzone „kwalifikowanym podpisem elektronicznym”. Oświadczenia złożone z wykorzystaniem pozostałych form podpisu elektronicznego są złożone nie w formie elektronicznej w rozumieniu kodeksu cywilnego, ale w formie dokumentowej (art. 77 2 kodeksu cywilnego). „Kwalifikowany podpis elektroniczny” to podpis składany za pomocą kwalifikowanego urządzenia do składania podpisu elektronicznego, który opiera się na kwalifikowanym certyfikacie podpisu elektronicznego (art. 3 pkt. 12 Rozporządzenia UE). Jednocześnie w/w podpis jest m.in. unikalnie przyporządkowany podpisującemu, umożliwia ustalenie jego tożsamości, a także jest powiązany z danymi podpisanymi w taki sposób, że każda późniejsza zmiana danych jest rozpoznawalna (art. 3 pkt 12 w zw. z art. 26 Rozporządzenia UE).

Do złożenia oświadczenia w formie elektronicznej potrzebne jest więc złożenie oświadczenia opatrzonego „certyfikowanym” podpisem. Certyfikaty, które za pomocą oprogramowania poświadczają elektronicznie tożsamość osoby składającej podpis wydawane są przez prywatne firmy. Sama instytucja podpisu elektronicznego funkcjonuje od 2002 roku. Zmiany dokonane w ustawie mają na celu wprowadzenie większej kontroli państwowej nad przedsiębiorcami, zapewniającymi wydawanie certyfikatów.Ustawa wprowadza m.in. rejestr w/w firm, nazwany „rejestrem dostawców usług zaufania”. Rejestr będzie jawny i prowadzony w formie elektronicznej. Można więc sobie wyobrazić, że będzie przypominał Krajowy Rejestr Sądowy (KRS). Do rejestru podmioty wpisywał i skreślał będzie Minister właściwy do spraw informatyzacji, czyli obecnie Minister Cyfryzacji.

Czym różni się w praktyce regulacja, dotycząca formy elektronicznej w brzmieniu pierwotnym od brzmienia nadanego jej obecnie. Od dnia 7 października br. forma elektroniczna została definitywnie zrównana w skutkach z formą pisemną. Art. 78 1 § 2 kodeksu cywilnego, w brzmieniu obowiązującym od dnia 8 września do 7 października 2016 roku stanowił, że oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej, chyba że ustawa lub czynność prawna zastrzega inaczej. W obecnym stanie prawnym skreślono odniesienie, wprowadzone 8 września br., dotyczące możliwości dokonania odmiennego zastrzeżenia skutków oświadczenia złożonego w formie elektronicznej w ustawie lub poprzez czynność prawną.

Wybrane bieżące orzecznictwo:

Prawo cywilne: odstąpienie od umowy sprzedaży w przypadku umowy darowizny udziału we współwłasności
„Czy umowa darowizny udziału we współwłasności rzeczy ruchomej na rzecz współwłaściciela tej rzeczy powoduje przejście na obdarowanego uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy w postaci uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży w całości?” Darowizna udziału we współwłasności rzeczy ruchomej przez jednego z dwóch współwłaścicieli na rzecz drugiego powoduje – jeżeli umowa darowizny nie stanowi inaczej – przejście na obdarowanego uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży, na podstawie której doszło do nabycia współwłasności rzeczy. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2016 r., sygn. akt: III CZP 5/16

Postępowanie cywilne: uzupełnienie opłaty w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty
„W razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wzywa powoda – także gdy jest reprezentowany przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego – do uiszczenia pozostałej części opłaty od pozwu w terminie tygodniowym pod rygorem jego zwrotu”.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2016 roku, sygn. akt: III CZP 44/16

Prawo karne: przestępstwo fałszerstwa dokumentu a status osoby pokrzywdzonej
„Przestępstwo określone w art. 270 § 1 k.k. samo w sobie nie godzi bezpośrednio w dobro prawne osoby, której podpis został podrobiony w dokumencie. Osobie tej w postępowaniu przygotowawczym przysługują uprawnienia procesowe chroniące jej interes (prawa), przewidziane dla osoby zawiadamiającej o przestępstwie (art. 306 § 1a pkt. 3 k.p.k.). Zyskuje ona natomiast status strony – także w jurysdykcyjnym stadium postępowania – gdy jest osobą pokrzywdzoną w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., to jest tylko wówczas, gdy czyn sprawcy wyczerpuje jednocześnie znamiona określone w innym przepisie karnym typizującym przestępstwo, pozostającym w zbiegu lub typizującym przestępstwo współukarane, którym dobro prawne tej osoby zostało bezpośrednio zagrożone lub naruszone”.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2016 roku, sygn. akt: I KZP 5/16

Prawo pracy: warunki zasądzenia odszkodowania z tytułu dyskryminującej przyczyny wypowiedzenia
„Czy koniecznym warunkiem zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania z art. 18(3d) k.p. z tytułu dyskryminującej przyczyny wypowiedzenia (dyskryminującej przyczyny wyboru pracownika do zwolnienia) jest wcześniejsze wniesienie przez pracownika odwołania od wypowiedzenia (wystąpienie z roszczeniami z tytułu naruszającego prawo wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 45 § 1 k.p.)”. „Wniesienie przez pracownika odwołania od wypowiedzenia (wystąpienie z roszczeniami z tytułu naruszającego prawo wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 45 § 1 k.p.) nie jest warunkiem zasądzenia na jego rzecz odszkodowania z art. 18(3d) k.p. z tytułu dyskryminującej przyczyny wypowiedzenia lub dyskryminującej przyczyny wyboru pracownika do zwolnienia z pracy”.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt: III PZP 3/16

Andrzej Kulczycki – radca prawny
Katarzyna Kocik – aplikant adwokacki