Zwrot wywłaszczonych nieruchomości.
Nowe zasady! Nowe terminy!

Prawo żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości w obliczu nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Problematyka zwrotu nieruchomości wywłaszczonych na gruncie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami na przestrzeni ostatnich kilku lat dwukrotnie stała się podstawą istotnych z punktu widzenia interesów właścicieli nieruchomości rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego.

Trwające obecnie intensywne prace parlamentarne są ukierunkowane na dostosowanie istniejących przepisów prawa do standardów konstytucyjnych.

Roszczenie bez względu na formę wywłaszczenia.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt SK 39/15, uznał art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim wyłącza prawo do żądania przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę zwrotu nieruchomości nabytej przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego w drodze umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1 tej ustawy, gdy nieruchomość stała się zbędna na cel publiczny uzasadniający jej nabycie, za niezgodny z art. 21 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

Innymi słowy, dawni właściciele nieruchomości, którzy utracili prawo własności nie na podstawie decyzji wywłaszczeniowej, lecz w drodze umowy z organem administracyjnym, ze względu na planowane inwestycje o charakterze publicznym (których później nie zrealizowano) po nowelizacji zostaną również objęci ochronną normą art. 136 ust. 3 ustawy.

Wystarczy wniosek współwłaściciela.

Omawiana ustawa nowelizacyjna ma na celu również uwzględnienie wymogów określonych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 2015 r., sygn. SK 26/14, zgodnie z którym art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim żądanie byłego współwłaściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych byłych współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z planowaną nowelizacją, poprzedni współwłaściciel wywłaszczonej nieruchomości, któremu wcześniej odmówiono zwrotu z uwagi na brak zgody wszystkich współwłaścicieli, będzie mógł obecnie wystąpić ze stosownym wnioskiem o zwrot przypadającego na niego udziału w nieruchomości w ciągu 3 lat (a zgodnie z poprawką Senatu: 12 miesięcy!) od wejścia w życie ustawy.

Czujność popłaca.

Co do zasady, w razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości na cel inny niż wskazany w decyzji o wywłaszczeniu, organ administracyjny jest zobowiązany do zawiadomienia uprawnionego o tym zamiarze oraz o możliwości żądania zwrotu.

Co ważne jednak, nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami przewiduje krótki termin na złożenie wniosku o zwrot nieruchomości  zaledwie 3 miesiące od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.

Uwaga: ustawa nie przewiduje wymogu zawiadomienia byłych współwłaścicieli o możliwości ponownego wnoszenia o zwrot nieruchomości pomimo braku zgody pozostałych współwłaścicieli!

Jeżeli przepisy wejdą w życie w powyższej formie (a wiele na to wskazuje), dawni właściciele (współwłaściciele) nieruchomości, a także ich spadkobiercy, którzy przeoczą ustawowy termin na złożenie wniosku, utracą bezpowrotnie prawo żądania zwrotu nieruchomości w przyszłości.

Jeśli jesteście Państwo dawnymi właścicielami (współwłaścicielami, spadkobiercami) nieruchomości wywłaszczonych na cele publiczne (czy to w drodze decyzji, czy umowy) zachęcamy do aktywnego monitorowania postępów prac legislacyjnych, tak aby nie dopuścić do wygaśnięcia roszczeń, w szczególności że ustawa nowelizacyjna przewiduje krótkie vacatio legis – zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy, nowe przepisy wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia. W razie potrzeby służymy pomocą.