Jak zaskarżyć czynności zamawiającego?

Cz. 2. Skarga do sądu oraz informacja o niezgodności czynności z przepisami ustawy

Podstawowym środkiem ochrony prawnej i środkiem kontroli wykonawcy w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest odwołanie. Ustawodawca przewidział jeszcze dwa inne instrumenty, które mogą być wykorzystane w pewnych szczególnych okolicznościach.

Są to skarga do sądu oraz informacja o niezgodności czynności z przepisami ustawy.

Ze skargi do sądu można skorzystać dopiero w następstwie rozpatrzenia wniesionego odwołania, gdy Krajowa Izba Odwoławcza (dalej: KIO) wyda orzeczenie niekorzystne dla strony bądź uczestnika postępowania odwoławczego.

W przeciwieństwie do skargi, informacja o niezgodności czynności z przepisami ustawy jest środkiem, który może zostać wykorzystany zamiast odwołania, w sytuacji gdy jest ono niedopuszczalne.

Charakter, jak i skutek obu środków kontroli jest zupełnie różny. Skargę do sądu wnosi się do sądu okręgowego, właściwego dla siedziby zamawiającego (instytucji organizującej przetarg), w terminie 7 dni od dnia doręczenia orzeczenia KIO. Do postępowania przed sądem stosuje się przepisy dotyczące apelacji w postępowaniu cywilnym, z pewnymi różnicami wynikającymi z ustawy Prawo zamówień publicznych. Składając skargę należy jednocześnie przesłać jej odpis wraz z załącznikami do przeciwnika skargi (zamawiającego, a w niektórych przypadkach też innego wykonawcy, który był uczestnikiem postępowania odwoławczego). Dla zachowania terminu wystarczające jest złożenie pisma w terminie w placówce pocztowej.

Pomimo, że skarga musi spełniać wymagania apelacji, postępowanie prowadzone na podstawie skargi różni się od apelacyjnego. Sąd powinien rozpatrzyć skargę niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 1 miesiąca od dnia jej wpływu. W razie uwzględnienia skargi sąd nie może uchylić orzeczenia KIO i zwrócić sprawy do ponownego rozpoznania, lecz powinien rozstrzygnąć sprawę merytorycznie. W skardze nie mogą zostać podniesione zarzuty, które nie były przedmiotem odwołania, a od wyroku sądu co do zasady nie służy skarga kasacyjna.

Zgodnie z raportami Urzędu Zamówień Publicznych, w 2011 i 2012 roku skarga do sądu została złożona jedynie od 5% odwołań (ok. 150 spraw w ciągu roku). Brak zainteresowania tym środkiem wynika przede wszystkim z kosztów opłaty od skargi, która wynosi pięciokrotność wpisu od odwołania, określonego ryczałtowo (co oznacza kwoty od 37.500 zł do 100.000 zł), a jeżeli odwołanie dotyczyło czynności zamawiającego dokonanej po otwarciu ofert (w tym wyboru oferty) opłata ta wynosi 5% wartości zamówienia, jednak nie więcej niż 5 mln zł.

Dodatkowo, wniesienie skargi, w odróżnieniu od odwołania, nie stanowi przeszkody w zawarciu umowy w danym zamówieniu publicznym. Może się więc okazać, że po rozpatrzeniu skargi sąd nie unieważni umowy, ale jedynie nałoży karę pieniężną na zamawiającego bądź tylko skróci okres obowiązywania umowy. Ryzyko takich następstw skargi, w połączeniu z wysokim ryzykiem finansowym powoduje, że skargi tak rzadko są składane.

Z kolei informacja o niezgodności czynności z przepisami prawa nie jest środkiem zmuszającym zamawiającego, bądź inny organ do przeprowadzenia dodatkowego postępowania, a jedynie dającym uprawnienie do zmiany decyzji zamawiającemu. Środek ten został uregulowany w art. 181 ustawy Prawo zamówień publicznych.

Informacja powinna zostać wniesiona w terminie przewidzianym na wniesienie odwołania. W sytuacji, gdy zamawiający jest podmiotem publicznym, poddanym kontroli innych podmiotów publicznych (w tym Urzędu Zamówień Publicznych), jak i opinii publicznej, złożenie informacji może w pewnych okolicznościach doprowadzić do zmiany decyzji niekorzystnej dla wykonawcy. Jednakże zamawiający nie ma obowiązku odpowiedzi na informację, gdyż brak odpowiedzi w terminie do zawarcia umowy jest interpretowany jako odpowiedź negatywna.

Co ciekawe, w obecnym stanie prawnym, w razie wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy, tylko ten środek, o bardzo ograniczonej skuteczności, służy niezadowolonemu wykonawcy, ponieważ od decyzji o wyborze oferty odwołanie służy jedynie w przypadku zamówień publicznych powyżej tzw. progów unijnych.

W praktyce wykorzystanie innych niż odwołanie środków kontroli przewidzianych przez przepisy o zamówieniach publicznych jest w znacznym stopniu ograniczone, ze względu na koszt, faktyczną dostępność i skuteczność środka. Mimo to stanowią one narzędzia, dzięki którym wykonawca może osiągnąć sukces. Przed ich wykorzystaniem warto jednak skonsultować decyzję z profesjonalistą, który doradzi, czy wniesienie któregoś z nich w danej sytuacji po prostu się opłaca.