W sprawach związanych z budową sieci przesyłowych krzyżują się interesy właścicieli nieruchomości, inwestorów (często państwowych przedsiębiorców przesyłowych) i organów administracji, co powoduje, że uzyskane przez właścicieli nieruchomości rekompensaty pozostają w oderwaniu od poniesionych przez nich szkód.

„Małe wywłaszczenie” ogranicza korzystanie z nieruchomości i niewątpliwie wiąże się z powstaniem szkody. Właściciel, decyzją Starosty, może zostać pozbawiony możliwości korzystania nawet ze znacznego obszaru. Choć nieruchomość nadal jest własnością dotychczasowego właściciela, to przez brak możliwości korzystania z jej części,  właściciel poniesie szkodę – jego prawa zostaną ograniczone.

Dlatego ustawodawca zdecydował o wprowadzeniu mechanizmów kompensat za pozbawienie właściciela praw lub za uszczuplenie majątku.

Są to:

• rekompensata;
• przywrócenie stanu pierwotnego nieruchomości;
• odszkodowanie;
• wykup.

Właściciel nieruchomości może uzyskać rekompensatę za wyrażenie zgody na organicznie w sposobie korzystania z nieruchomości i budowę urządzeń przesyłowych, jeszcze zanim przedsiębiorca przesyłowy złoży do starosty wniosek o organicznie właściciela w sposobie korzystania z nieruchomości.

Należy zauważyć, że ustawodawca wymaga, aby wniosek o ograniczenie w sposobie korzystania z nieruchomości został poprzedzony rzeczywistymi rokowaniami pomiędzy właścicielem nieruchomości, a przedsiębiorstwem przesyłowym. Przedmiotem negocjacji może być bowiem zarówno przebieg urządzeń przesyłowych, jak i wysokość wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości.

W ten sposób ustawodawca stara się skłonić strony do poszukiwania porozumienia jeszcze przed wszczęciem postępowania administracyjnego. Zatem negocjacje są pierwszym momentem, w którym właściciel może poszukiwać źródła rekompensaty za uszczuplenie swoich praw.

Jeżeli negocjacje zakończą się fiaskiem i przedsiębiorca przesyłowy otrzyma pozytywną dla siebie decyzję, właściciel nieruchomości może korzystać z dalszych uprawnień:

• z żądania przywrócenia stanu poprzedniego i wypłaty odszkodowania w przypadku niemożliwości przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego;
• z żądania wykup nieruchomości.

Odszkodowanie za nieprzywrócenie stanu poprzedniego
Po zakończeniu prac, przedsiębiorca przesyłowy jest zobowiązany do niezwłocznego przywrócenia nieruchomości, na której prowadził prace do stanu poprzedniego. Jeśli okaże się to niemożliwe lub znacznie utrudnione (ze względu na warunki lub koszty takich prac), to właściciel nieruchomości może żądać od przedsiębiorcy przesyłowego naprawienia wynikającej stąd szkody.

Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych strat, a jeżeli zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie należy powiększyć o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu.

Wykup nieruchomości
Prawo żądania nabycia nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa przysługuje właścicielowi nieruchomości wtedy, gdy wybudowanie urządzeń przesyłowych uniemożliwia właścicielowi dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem.

Zakres prac wykonanych przez przedsiębiorcę przesyłowego może być bowiem tak rozległy, a ograniczenia w sposobie korzystania tak dotkliwe dla właściciela, że korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób będzie niemożliwe.

Nabycie nieruchomości następuje w drodze umowy cywilnoprawnej, a w razie odmowy – na drodze sądowej.