Brak zgody właściciela na przeprowadzenie przez jego działkę linii energetycznej, sieci gazowej lub wodociągu, może spowodować, że starosta ograniczy mu korzystanie z nieruchomości i zezwoli przedsiębiorstwu przesyłowemu na budowę na jego gruncie urządzeń przesyłowych. Podstawą działania starosty jest ustawa o gospodarce nieruchomościami. Jest to szczególny przypadek wywłaszczenia, tzw. „małego wywłaszczenia”.

 Starosta może ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości, gdy udzieli – np. przedsiębiorstwu przesyłowemu – zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości:

• ciągów drenażowych,
• przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej

oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji,

• a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel nie wyraża na to zgody.

Zazwyczaj nie są to wielkie połacie terenu, lecz szersze lub węższe paski gruntu.

Konieczną podstawą wydania zezwolenia na wywłaszczenie nieruchomości są:

• realizacja interesu publicznego przez inwestycję;
• zgodność planowanej inwestycji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego;
• fiasko rokowań z właścicielem nieruchomości.

Są to tzw. bezwzględne przesłanki zezwolenia na wywłaszczenie.

Zatem przebieg planowej inwestycji nie może być dowolny, ponieważ nieumieszczenie inwestycji w planie miejscowym lub brak decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, stanowią podstawę wydania przez starostę decyzji negatywnej.

Jednocześnie, fakt uwzględnienia inwestycji w miejscowym planie lub wydania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego nie zwalnia przedsiębiorcy przesyłowego od obowiązku podjęcia próby porozumienia z właścicielem nieruchomości i podjęcia rokowań.

Jeśli rokowania się udadzą, przedsiębiorca przesyłowy w wyniku porozumienia otrzyma zgodę na dostęp do nieruchomości. Dopiero fiasko rokowań i brak zgody na dostęp do nieruchomości  umożliwia przedsiębiorcy przesyłowemu złożenie do starosty wniosku o zezwolenie na jej zajęcie.

Rokowania nie mogą być prowadzone pozornie. Oznacza to np. sytuację, w której stanowisko przedsiębiorstwa przesyłowego jest sztywne w każdej kwestii i nie ma możliwości żadnych ustępstw. Także przesłanie propozycji (czyli oferty) niepodlegającej negocjacjom może być  uchybieniem, które nie spełni przesłanki do udzielenia zezwolenia.

Brak porozumienia w trakcie rokowań i wydanie w konsekwencji tego zgody przez starostę na ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, nie oznacza dla właściciela jedynie niedogodności. Po decyzji starosty, przed właścicielem nieruchomości otwierają się możliwości  rekompensaty poniesionych strat. O tym, w jaki sposób, będzie w kolejnym artykule.