Nabycie spadku w Niemczech – zarys

Prawo do dziedziczenia

Powołanie do spadku uregulowane zostało w prawie niemieckim w kodeksie cywilnym (Księdze 5 BGB). Podobnie jak w prawie polskim, niemiecki kodeks cywilny przewiduje dziedziczenie testamentowe i ustawowe.

W Niemczech, testament może zostać spisany własnoręcznie lub może zostać przyjęty w formie urzędowej przez notariusza. Nadto, istnieje możliwość złożenia dyspozycji majątkowej w formie testamentu wspólnego (zastrzeżonego dla współmałżonków i zarejestrowanych partnerów tej samej płci).
Wspólny testament może być sporządzony w ten sposób, że jeden z małżonków napisze go w całości pismem ręcznym i obydwoje go podpiszą. Wspólny testament może być też sporządzony w formie aktu notarialnego. Najczęściej sporządzane są wspólne testamenty w formie tzw. berlińskiego testamentu (Berliner Testament). W tym testamencie małżonkowie powołują się wzajemnie do całości ich spadku. Oznacza to, że wdowa albo wdowiec dziedziczą cały spadek, wydziedziczając zstępnych i wstępnych spadkodawcy.
Wspólny testament może być za życia obydwojga małżonków przez każdego z nich odwołany i to niezależnie od tego, czy to prawo do odwołania zostało zastrzeżone w testamencie.

Po śmierci jednego z małżonków wspólnego testamentu rozporządzenia wzajemnie zależne nie mogą być zmienione. Dopóki wspólny testament nie został odwołany, żaden z małżonków nie może sporządzić nowego własnego testamentu, który stałby w sprzeczności do wspólnego.

W braku testamentu spadkobiercy zostają powołani do spadku na podstawie ustawy. Dziedziczenie ustawowe następuje wedle szczepów oraz zasady reprezentacji. Dzieci dziedziczą w częściach równych, a każde z nich tworzy jeden szczep. Jeśliby nie dożyło otwarcia spadku, to udział spadkowy, jaki przypadałby na niego, przypada jego żyjącym zstępnym wedle tych samych zasad (§ 1924 BGB).
Jeżeli spadkodawca nie ma zstępnych dziedziczą rodzice spadkodawcy, spadek przypada im po połowie. W braku jednego z nich, spadek przypada jego zstępnym wedle zasady reprezentacji, a jeśli i oni nie żyją ? drugiemu rodzicowi (§ 1925 BGB).
Jeżeli rodzice spadkodawcy nie dożyli otwarcia spadku, spadek przypada po równo każdemu z czterech dziadków lub ich zstępnym przy zachowaniu zasady reprezentacji. W braku jednego dziadków, spadek przypada jego zstępnym, a w ich braku przechodzi na drugiego lub jego zstępnych (§ 1926 BGB).

Małżonek dziedziczy obok krewnych po spadkodawcy, o ile ten nie wystąpił o rozwód. Małżonkowi dziedziczącemu wspólnie z dziećmi spadkodawcyprzypada 1/4 spadku, a w zbiegu z rodzicami i z rodzeństwem spadkodawcy i dziadkami spadkodawcy ? 1/2. W braku takich osób małżonek dziedziczy całość spadku wyłączając w ten sposób krewnych z dalszych kręgów.

Partner życiowy dziedziczy na tych samych zasadach co małżonek.

Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku może nastąpić tylko po śmierci spadkodawcy przez jednostronne oświadczenie spadkobiercy. Prawo spadkowe niemieckie nie zna – w porównaniu do prawa polskiego – instytucji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Postępowanie w przedmiocie nabycia spadku

W Niemczech, postępowanie spadkowe należy do kompetencji sądu rejonowego (Amtsgerich), właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego.
Nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Aby nastąpiło przeniesienie spadku, nie jest wymagane podjęcie jakichkolwiek czynności przez spadkobierców. Spadkobiercy muszą podjąć działania dopiero w przypadku, gdy nie zamierzają przyjąć spadku. W takiej sytuacji muszą się go zrzec w ciągu 6 tygodni (lub 6 miesięcy, jeżeli ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego znajdowało się za granicą).

Opłata sądowa od wniosku w przedmiocie nabycia spadku nie jest stała, lecz jest obliczana procentowo od wartości masy spadku.
Kwota podatku od spadku zależy od wartości masy spadkowej oraz od stopnia pokrewieństwa spadkobierców. Stawki podatkowe wahają się pomiędzy 7 a 50%.