Gdy wykonujemy zdjęcia na wakacjach, na spacerze – hobbystycznie – zastanawiamy się, czy nasze fotografie są chronione prawem lub czy jest to utwór, a w konsekwencji, jako autorzy zdjęcia, czy możemy nazwać się twórcą? I tu pojawia się pytanie – jakie mamy prawa do fotografii? Jakie przysługują nam roszczenia w razie bezprawnego ich wykorzystania, np. w Internecie?

Najpierw powinniśmy sięgnąć do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, aby zrozumieć, co jest przedmiotem prawa autorskiego.

Przedmiotem prawa autorskiego jest:

• każdy przejaw działalności twórczej,
• posiadający indywidualny charakter;
• ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia;

a więc utwory, m.in. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi, programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne i audiowizualne.

Zatem, aby uznać fotografię za utwór, należy spełnić wszystkie powyższe trzy przesłanki.

Jednak to nie wystarczy. Jeśli chcemy odnaleźć swój przejaw działalności twórczej (przejaw twórczości), posiadający indywidualny, a więc wyróżniający charakter, należy dokonać dodatkowego badania:

• przedmiotu fotografowanego, a w szczególności kompozycji obiektu zdjęcia, np. ustawienia przedmiotu, wyboru jego oświetlenia przez fotografa;
• fazy obróbki zdjęcia, a w szczególności retuszu, kadrowania, techniki wywołania;
• zdjęcia z punktu widzenia sposobu jego wykonania, zwłaszcza wyboru momentu fotografowania, miejsca, techniki (światło, ostrość, filtry).

Jako twórca posiadasz autorskie prawa osobiste do utworu w postaci jego autorstwa, oznaczenia go, np. przez podpisanie imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem; nienaruszalności treści i formy; decydowania o pierwszym jego udostępnieniu; nadzoru nad sposobem korzystania z niego przez podmioty trzecie.

Każdy, kto poda się za autora Twojego zdjęcia, naruszy Twoje prawo osobiste.

Jako twórca posiadasz także autorskie prawa majątkowe do utworu, do jego utrwalenia w odpowiedniej formie (np. portretu czy plakatu), rozpowszechniania i zwielokrotniania fotografii (np. w różnych mediach), rozporządzania nią (np. poprzez sprzedaż) oraz prawo do otrzymania wynagrodzenia.

Bezprawne wykorzystanie fotografii niesie za sobą negatywne skutki prawne dla wykorzystującego i żądania, z którymi może wystąpić twórca fotografii, np. żądania zaniechania naruszenia, usunięcia skutków naruszenia, zamieszczenia w prasie oświadczenia, zapłaty odszkodowania lub wydania uzyskanych korzyści, otrzymanych wskutek bezprawnej publikacji.

Bezprawne wykorzystanie fotografii może wiązać się także z odpowiedzialnością karną, która szczegółowo została uregulowana w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Jeżeli ktoś naruszy Twoje prawa osobiste i poda się za autora Twojego zdjęcia, możesz żądać zadośćuczynienia, także pieniężnego.

Autorskie prawa majątkowe wygasają po upływie 70 lat od śmierci twórcy. Jeżeli nie znamy autora fotografii, to autorskie prawa majątkowe wygasną po upływie 70 lat od daty jej pierwszego rozpowszechnienia.