Unikalna tożsamość i kultura formalna Austrii

Jak Pan ma właściwie na imię Herr Doktor Listner? Znamy się już 5 lat, a ja dalej nie wiem, jak Pan ma na imię? Czy ma Pan na imię Doktor?” – wspomina mec. Andrzej Mikulski swoją gafę w relacjach z zaprzyjaźnionym klientem z Austrii, do którego zawsze się zwracał per „Herr Doktor Listner”, lecz nigdy po imieniu lub per amerykańskie „you!

Kultura tytułów i formalności

Charakterystycznym aspektem austriackiej kultury biznesowej i prawnej jest wysoki poziom formalności w relacjach zawodowych, absolutnie przewyższający ten obserwowany w Niemczech. Przejawia się to w powszechnym używaniu tytułów, zarówno urzędniczych, jak i zawodowych, czy naukowych, nie tylko w kontekstach formalnych, lecz także w codziennej komunikacji. Ten zwyczaj tytułowania, do dziś całkiem żywo funkcjonuje w Krakowie: Panie Rejencie (mówią się do notariusza), Pani Magister (w aptece), Panie Kierowniku (gdziekolwiek), Panie Inżynierze (na budowie) – słychać, aż miło

Titel ohne Mittel

Był tytuł oraz urząd, ale często bez pieniędzy. Urzędnik w Galicji miał sobie pieniądze „zorganizować”. Pokłosiem tej sytuacji stało się powiedzenie: „Titel ohne Mittel” – tytuł bez środków / bez pieniędzy. Pod Krakowem do dzisiaj można spotkać „wyrazy wdzięczności”, które polegają na wręczaniu urzędnikowi kury lub kaczki. Lecz choć coraz rzadziej – coraz mniej drobiu hoduje się pod Krakowem, a dziś ten relikt spotkał się z (niesprawiedliwą) oceną – łapówka.

Szacunek dla edukacji i osiągnięć

Ta kultura tytułowania odzwierciedla głębokie poszanowanie dla edukacji i osiągnięć zawodowych w austriackim społeczeństwie. W sferze biznesowej i politycznej, osoby piastujące wysokie stanowiska są zazwyczaj tytułowane zgodnie z ich funkcją, co podkreśla rangę stanowiska i wyraża szacunek dla instytucji państwowych. Miło spotkać nie tylko pana doktora, czy pana magistra. Jeszcze milej: Herrn Doppelt – Doktor’a (pana podwójnego doktora), Herrn Doppelt – Ingenieur’a (pana podwójnego inżyniera), lecz także Ingenieur’a lub Diplom – Ingenieur’a, czy Pana Kaufmann’a (kupiec) lub Diplom – Kaufmann’a (kupca dyplomowanego).

Cesarskie Dekrety

Skąd się to bierze? Źródłem tradycji jest dawno już uchylony Dekret Cesarski „W sprawie rang i precedencji”, który nakazywał stosowanie tytułów stosownie do rangi urzędu. Niewiele zmienił tu upływ czasu i kolejne zmiany w austriackim prawie. Dla przykładu, w porównaniu z tytułem naukowym Dipl.-Ing., zwykły tytuł Ing. wciąż ma trudności ze swoją ważnością. 14 marca 1917 roku, 100 lat temu, prawo do używania (prawnie chronionego) tytułu zawodowego „inżyniera” zostało ustanowione dekretem cesarskim. Nawet wtedy tytuł ten nie oznaczał stopnia naukowego. Absolwenci tzw. 2 egzaminu państwowego na uniwersytetach, który był przeprowadzany przez mieszaną komisję profesorów i egzaminatorów państwowych, a także absolwenci szkół budowlanych i niektórych wyższych szkół handlowych, byli uprawnieni do używania tego tytułu. Dopiero w 1938 r. do listy dodano tytuł Diplomingenieur, przyznawany absolwentom specjalizacji technicznych. Absolwenci szkół technicznych zachowywali tytuł inżyniera po zdaniu egzaminu kończącego szkołę. (por. za Die Presse, Andrea Lehky 14.11.2017). A więc wciąż tytuł zawodowy ma swe podstawy w normach prawnych i jest stosowany na co dzień, i nadal podobnie jest w Krakowie, choć z innych powodów.