Postanowienia wzorców umownych, którymi posługują się przedsiębiorcy podlegają kontroli sądowej prowadzonej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone. Postępowanie to stanowi abstrakcyjną kontrolę wzorca, tzn. kontrolę dokonywaną w oderwaniu od konkretnej umowy zawartej z zastosowaniem wzorca. Dlatego postępowanie to jest prowadzone w interesie zbiorowym konsumentów (w interesie publicznym). Powództwo może wytoczyć każdy potencjalny kontrahent przedsiębiorcy. Uprawnienie do wytoczenia powództwa mają również organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona konsumentów, rzecznik konsumentów oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Postanowienia o treści identycznej do postanowienia uznanego za niedozwolone mogą być natomiast indywidualnie wynegocjowane w umowie  zawieranej z konsumentem i wtedy – mimo wyroku Sądu – należy uznać je za wiążące konsumenta. Istotnym jest bowiem, iż strony takiego stosunku w miejsce wzorca umownego, jako podstawy prawnej ich relacji, przyjmują normę ukształtowaną indywidualnie, w drodze wzajemnych oświadczeń.

Tym samym ochrona wynikająca z uznania klauzul stosowanych przez przedsiębiorcę za niedozwolone nie odnosi się do stosunków prawnych łączących przedsiębiorcę z innymi przedsiębiorcami[4], gdyż taką umowę zawierają dwa profesjonalne podmioty, które w równym stopniu mogą kształtować treść zawieranej umowy oraz oceniać korzyści i ryzyka, jakie mogą dla nich wyniknąć z zawieranej umowy.

Posługiwanie się klauzulą abuzywną, wpisaną do rejestru jest ponadto wykroczeniem, zagrożonym karą grzywny, wymierzaną osobie kierującej przedsiębiorstwem lub upoważnionej do zawierania umów z konsumentami[7].

• jeżeli umowa została wykonana przed wpisem do rejestru wzorców uznanych za niedozwolone przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, kontrahenci przedsiębiorcy (tzn. konsumenci) będą mogli podnosić roszczenia o charakterze odszkodowawczym w związku ze stosowaniem klauzul, które później uznano za niedozwolone. W takim postępowaniu konsumenci będą musieli wykazać, że szkoda którą ponieśli powstała wskutek zastosowania danej klauzuli przez przedsiębiorcę.

• jeżeli umowa jest wykonywana (przed i po wpisie klauzul do rejestru) konsumentom przysługują roszczenia odszkodowawcze w związku z zastosowaniem wobec nich postanowień wzorców uznanych za niedozwolone. W takim postępowaniu konsumenci będą musieli wykazać, że szkoda którą ponieśli powstała wskutek zastosowania danej klauzuli przez przedsiębiorcę. Natomiast konsument nie będzie musiał udowadniać, że klauzula uznana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwoloną nie wywołuje skutków prawnych.

• jeżeli umowa będzie zawarta już po wpisaniu do rejestru klauzul uznanych wyrokiem za niedozwolone, klauzule niedozwolone nie będą skuteczne wobec konsumentów, choćby przedsiębiorca nie wykreślił ich ze wzorca umownego.